İNSANIN KÜLTÜREL GELİŞİMİNDE MÜZİK EĞİTİMİNİN ÖNEMİ

İNSANIN KÜLTÜREL GELİŞİMİNDE MÜZİK EĞİTİMİNİN ÖNEMİ

Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt: XIV, Sayı: 1, Nesrin BİBER Öz*

ÖZET

Bireyleri ve toplumları biçimlendirme, değiştirme ve geliştirmede eğitim en etkili süreçtir.

İnsanın kültürel bütünlüğünü sağlamada müziğin eğitim aracı olarak kullanılması tüm dünyada yaygınlık kazanmıştır.

Bu çalışmada, müzik eğitiminin insan yaşamındaki yeri ve önemi irdelenmiştir.

TOPLUM, SANAT ve MÜZİK

Bilim, teknik ve sanat, toplum yapısının oluşmasında başlıca etmenlerdir ve insan yaşamının vazgeçilmez ôgeleridir .Bilim, teknik ve sanat, birlikte işledigi durumlarda veya bu ôgelerden birlikte yeterince yarar- lanıldıgı durumlarda, insan yaşamındaki bozukluk, eksiklik ve yetersizlikler giderilir .

Sanat, insanlan özgür kılar, güzellikler yaratır. Sanatsız insan, sanatsız toplum düşünülemez. Sanatla toplum arasında karşılıklı etkileşim sonucu, birbirlerini geliştirme ve güçlendirme gerçekleşir.
Sanat "bir duygunun, bir tasanın veya bir güzelligin ifadesinde kullanılan metotların tümü olup, bu metotlann sonucunda ulaşılan yaratıcılık sanat ürününü oluşturur."1

Tüm sanat dalları içinde, insan ruhu üzerinde en derin etkiyi bırakan sanatın müzik oldugu kabül edilmektedir.

Toplumla etkileşip bütünleşen sanatların başında yer alır müzik. Bir milletin gelişmişlik düzeyini belirlemede müzik, önemli bir göstergedir. Toplumsal bir olgu olan müzigin geldigi nokta, toplumun geldigi noktayla paralellik gösterir.

"Bir toplum, ekonomi ve kültür alanlarında yarattıgı, kendi yaşayışına ve insanlıgın yaşayışına kattıgı, çagına uygun degerlerle varlıgını sürdürebilir. Kültür alanının bir dalı da müziktir.''2

Müzigin, insandan insana uzanan evrensel bir dil olması, dili, dini ayrı insanları aynı ezgide birleştirecek güce sahip olması, ona, diger sanat dalları içinde ayrı bir yer, farklı bir ayrıcalık vermiştir.

"Müzik, sözle anlatılmayanı anlatma sanatıdır. Sözcüklerin anlatabildigi, zekanın kavrayabildigi şeylerin çok ötelerine gidebilir. Müzigin alanı, belirsizligin, elle tutulamayanın, düşlerin alanıdır. İnsanların bu dili konuşabilmelerini, Tanrının bizlere verdigi en büyük zenginliklerden biri olarak görürüm.''3 diyen orkestra şefi Charles Munch müzigin insanı nasıl eşsiz bir duygu ortamına sürükledigini vurgulamıştır.

MÜZİĞİN GÜCÜ

Çin filozofu Konfüçyüs, kişiler ve toplumlar üzerinde müziğin etkisini şöyle tarif etmiştir: ''Bir milletin mutlu ve ahlaklı bir şekilde idare edilip edilmediğini anlamak isterseniz o memleketin müziğini dinleyiniz. Müzik devlet kurar, devlet yıkar.''4

Eski Yunan filozoflarından Eflatun ve Aristo da müziğe büyük önem vermiş, gerek özgür insanın yetişmesinde eğitimde, gerekse şehir devletinin yönetimi düzeninde müziğe düşen rolü araştırmış, incelemişlerdir.

Gelişmiş toplumlarda sanatın, müziğin, ne kadar önemli olduğunu bilen Atatürk'ün bu konu ile yıllarca ilgilenmesi, toplumsal kalkınmadaki önemini sôzlerinde vurgulaması bilinmektedir

Sanat eğitimi ve onun önemli bir kolu olan müzik eğitimi demokratik, çağdaş ülkelerde önemli bir yere sahiptir.

Dikta rejimlerde ise, müzik yaratıcılığına ve etkinliklerine yasaklar konulmuştur.

Hitler ve Stalin'in, ülkelerindeki evrensel müzik yaratıcılığına ve etkinliklerine koydukları yasaklar bunun örneğini gôstermektedir .Humeyni'nin iktidarı ele geçirmesiyle opera ve bale kapatılmıştır.5

MÜZiĞiN AMACI

İnsan yaşamıyla iç içe olan müzigi, Prof. Dr. Ali Uçan ''belli bir amaç ve yôntemle, belli bir güzellik anlayışına gôre işlenerek birleştirilmiş seslerden oluşan estetik bir bütün''6 olarak tanımlamıştır.

Müzik, insan yaşamının her dôneminde; (çocukluk, gençlik, yetişkinlik, yaşlılık) onunla birlikte yaşayan, insanın onsuz edemedigi bir olgudur.

''İnsanın içinde yaşadığı çevrede kaynağı, türü, işgôrüsü değişik çeşitli müzikler vardır. Çeşitli ôğelerden oluşan müziksel çevre, içinde yaşayan insanla birlikte sürekli bir oluşum, değişim ve gelişim halindedir.''7

İnsanda güzellik duygusu oluşturmakla birlikte, aynı zamanda insanı düşündürmesi de gereken müzik sanatının amacını ''tüm sanat dallarında olduğu gibi, öncelikle güzellik duygusunu oluşturmak, dolayısıyla, bu duygunun oluşmasını arzuladığı insan ruhuna uyarıcı bir etki yapabilmektir''8 diye açıklayan Onur Akdoğu ''kolayca algılanabilen, sözel olarak hiçbir sanatsal öğeyi içermeyen, bedbin ve karamsar, tekrara, sekilemeye (bir motifi ya da ezgiyi ardarda gelecek şekilde başka sesler üzerinde tekrarlama işlemi) yoğun olarak yer veren, özgün olmayan, bir başka deyişle kendinden öncekilere benzeyen, monoritim ve monotoni içeren tum müzikleri''9 de, yoz müzik olarak nitelemiştir. Umutsuzluk, karamsarlık, kıskançlık gibi psikolojik sorunlar ortaya çıkaran bu tür müziklerin birey ve toplum üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak ya da yok etmek, aile içinden ve okul öncesi eğitim kurumlarından başlayarak devam eden ''müzik eğitimi'' ile gerçekleşebilir.

MÜZİK EĞİTİMİNİN ÖNEMİ

Ünlü Macar müzik eğitimcisi Kodaly bir sözünde ''Eskiden çocuğun müzik eğitimi, doğumundan dokuz ay ônce başlamalı, diye düşünürdüm. Şimdi aynı düşüncede değilim. Çocukların müzik eğitimi annenin doğumundan dokuz ay ônce başlamalı''10 diyerek daha iyi ve daha mutlu bir insan olmak için herkesin müzik eğitiminden geçmesi gerektiğini vurgulamıştır .

Eğitimle, insanın değişimi ve gelişimi hedeflenmiştir. Sağlıklı bir eğitim, kişiyi ilgi ve yetenekleri doğrultusunda, onu en iyi şekilde yetiştirmeyi amaçlar. Her insan, yaşamı boyunca, eğitim ve ôğretimini sürerken çok yônlü bir müzik ortamı içinde bulunur. Çocukların ve gençlerin sağlam bir ruh ve kişilik eğitimi almalarında müzik eğitiminin ônemli yeri vardır. ''Amerika Birleşik Devletleri'nde okul bandolarında çalan gençler üzerinde yapılan bir ruh bilimsel araştırmanın olağan kişilik testlerinde, sôz konusu ôğrenciler, bilgi, ülküsellik, eğitsellik gibi test alanlarında, bandoda çalmayanlara kıyasla oldukça yüksek puanlar almışlardır .”11

Çok etken bir eğitim aracı olan müzik, bir disiplin olarak, eğitim sistemlerinde yer almıştır .

Bireyler üzerinde sevgi, sorumluluk, yaratıcılık duygularının gelişmesini sağlayan müzik eğitiminin amacı, insana, müziği sevdirmekten başka, müzik dinleme, yargılama becerisiyle birlikte insanın beğeni düzeyini yükseltmektir .
Kısa ve özlü anlatımıyla müzik eğitimi ''bireye, kendi yaşantısı yoluyla amaçlı olarak belirli müziksel davranışlar kazandırma ya da bireyin (müziksel) davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla amaçlı olarak belirli müziksel değişiklikler oluşturma sürecidir.'12

ÜLKEMİZDE GENEL MÜZİK EĞİTİMİ

Ülkemizde müzik yaşamı, çeşitli müzik türleriyle çok yön1ü, çok amaçlı bir görüntü sergilemektedir .

Müzik eğitimi, temelde, genel müzik eğitimi, özengen (amatör) müzik eğitimi ve mesleki müzik eğitimi olmak üzere üç ana kola aynlıp gerçekleştirilir .

Genel müzik eğitimi, müziğe ilgisi ve yeteneği olsun olmasın herkese verilmesi gerekir. Özengen (amatör) müzik eğitimi, isteğe bağlı olarak yapılır .Mesleki müzik eğitimi ise, müziğe ilgili ve yetenekli kişilerden belli sınavlar yoluyla seçilerek yapılır. Genel müzik eğitimi, amatör ve mesleki müzik eğitiminin temeli olup, kişiyi amatör ve mesleki müzik eğitimine hazırlar .

Bu çalışmada konu edilen genel müzik eğitimi, müzik eğitiminin temeli olan ''insana'' yönelik olup, sağlıklı ve dengeli bir yaşam için gerekli olan ''genel müzik kültürü''nü kazandırmayı amaçlar.

insanın içinde yaşadığı müziksel çevresi, insanla birlikte sürekli değişim halindedir. Birey, içinde doğup büyüdüğü bu çevrede çeşitli müzik türleriyle etkileşim içindedir. Kişinin müziksel gelişmesini sağlamada, tek bir müzik türü yeterli ve doğru değildir (hiçbir müzik türü tek başına yeterli değildir).

Bu nedenle, sağlıklı bireyler yetiştirmede, ülkemizde yaşayan tüm müzik türlerini bir bütün olarak ele alıp iyi ömeklerinin seçilmesiyle ( değerlendirilmesiyle ) birlikte, ağırlığın kendi öz müziklerimizde olması ile, genel müzik eğitimi sağlıklı ve dengeli bir yapıya kavuşturulabilir. Bu esnek yapı, beraberinde müziksel hoşgörü ve saygıyı getirir.

Genel müzik eğitimi ile, müziğin zengin anlatım gücü, birleştiriciliği, insanlarımızın bütününe aşılanmalı, insanı yücelten bu değer ile birlikte gelişmiş bir toplum olma yolundaki adımlarımız hızlandırılmalıdır.

SONUÇ

İnsan, sanatsal öğelerden örülü bir çevre içinde yaşarken; doğal, toplumsal ve kültürel bu çevresiyle sürekli etkileşimde bulunarak toplumsallaşıp kültürlenir .
İnsanın içinde yaşadığı müziksel çevresi, insanla birlikte, sürekli değişim ve gelişim göstermektedir.

Müzik, toplumsal yaşamın gidişine paralel bir gidiş gösterir. Toplumsal yaşamdaki çeşitli dalgalanmalar, müzikte de kendini gösterir. Müziğin, insanlar ve toplumlar üzerindeki etkisi olumlu veya olumsuz olabilmektedir .Toplumu geliştirme ve güçlendirmede, müziğin etkisinden olumlu şekilde yararlanmada, kitle iletişim ve eğitim kurumlarının eğitici, düzeyli müzik konusunda göstereceği titizlik önemlidir. Genel müzik eğitimi, temel eğitimden başlayarak halkın günlük yaşantısına kadar her basamakta etkin biçimde yer almalıdır.


*Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü, Müzik Eğitimi Anabilim Dalı Öğretim Görevlisi
1 Meydan Larousse / Meydan Gazetecilik ve Yayıncılık, İstanbul, 1972, c. 10, s. 907.
2 Muammer Sun, Türkiye'nin Kültür, Müzik, Tiyatro Sorunları, Kültür Yayınları, Ankara, Yıl: 1968, s. 196.
3 Charles Munch, Ben Bir Orkestra Şefiyim, Afa Yayınları, İstanbul, 1990, sayfa 18.
4 Selahattin İçli, İnsanın Vasıf Dokusunun Geliştirilmesinde Müziğin İşlevi, 1. Müzik Kongresi Bildirisi, Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel MüdürIüğü, Ankara, Haziran 1988, s. 221-222.
5 Ônder Kütahyalı, Müziğin Evrensel Dili, Orkestra Dergisi 1992, Sayı. 222.
6 Prof. Dr. Ali Uçan, Müzik Eğitimi Temel Kavramlar- İlkeler- Yaklaşımlar, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara 1994, s. 10.
7 Prof. Dr. Ali Uçan, İnsan ve Müzik / İnsan ve Sanat Eğitimi, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara 1994, s. 24.
8 Onur Akdoğu, Müziksel Yozlaşmanın Türk Toplumuna Etkileri, Orkestra Aylık Müzik Dergisi, sayı 264, yıl1995, s. 44.
9 Aynı, s. 51.
10 Doç. Filiz Kamacıoğlu, Eğitim Müziği ve Kodaly Metodu, 1. Ulusal Müzik Eğitimi Sempozyumu Bildirisi, Trabzon, Nisan 1993.
11 Önder Kütahyalı, Müziğin Toplumsal Becerileri, Orkestra Aylık Müzik Dergisi, Sayı 246, s.5.
12 Ali Uçan, Genel Müzik Eğitiminde ve Genel Müzik Eğitimcisi Yetiştirmede Müzik Türlerinin yeri, 1. Ulusal Müzik Eğitimi Sempozyumu Bildirisi, Trabzon, Nisan 1993.


KAYNAKLAR

1. Akdoğu, O.: Müziksel Yozlaşmanın Türk Toplumuna Etkileri. Orkestra Aylık Müzik Dergisi, İstanbul 1995, sayı: 264.
2. İçli, S.: İnsanın Vasıf Dokusunun Geliştirilmesinde Müziğin İşlevi, 1. Müzik Kongresi Bildirisi, Ankara, 1988, s. 221-222.
3. Kamacıoğlu, F.: Eğitim Müziği ve Kodaly Metodu, 1. Ulusal Müzik Eğitimi Sempozyumu Bildirisi, Trabzon, Nisan 1993.
4. Kütahyalı, Ö.: Müziğin Toplumsal Becerileri, Orkestra Aylık Müzik Dergisi, 1994, sayı 246, s.5.
5. : Müziğin Evrensel Dili, Orkestra Aylık Müzik Dergisi, 1992, sayı 222.
6. Meydan Larousse, Meydan Yayıncılık, İstanbul, 1972, c.10, s.907.
7. Munch, C.: Ben Bir Orkestra Şefiyim, Afa Yayınları, İstanbul, 1990, s.18.
8. Say, A.: Müzik Eğitimi, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, 1993.
9. Saygun, A.A.: Atatürk ve Musiki, Sevda-Cenap And Müzik Vakfı Yayınları: 1, Ajans- Türk Matbaacılık Sanayii, Ankara.
10. Sun, M.: Türkiye'nin Kültür, Müzik, Tiyatro Sorunları, Kültür Yayınları, Ankara, 1968 s.196.
11. Uçan, A.: Müzik Eğitimi/Temel Kavramlar-İlkeler-Yaklaşımlar, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara, 1994, s.10.
12. : İnsan ve Müzik / İnsan ve Sanat Eğitimi, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara, 1994,

Hosca ve Dostca Kalin
~Seyyahi düsünceler~